نظریه تکامل موجودات زنده از ابعاد مختلف قابل بررسى است:
گاهى از دیدگاه اعتقاد به خدا و توحید بحث مىشود که آیا این نظریه با اعتقاد به خدا منافاتى دارد یا نه؟
و گاهى از این بعد که با آیات قران در مورد خلقت منافات دارد یا نه؟
در این جا از چندسو باید مسأله را مورد بررسى قرار داد:
1) ابتدا باید دید آیا این یک اصل مسلم و ثابت شده علمى است یا نه؟ در جواب باید گفت: این نظریه هنوز هم یک فرضیه است و دانشمندانى با آن به مخالفت برخاسته یا تغییراتى در آن دادهاند. بنابراین بر فرض ، این دیدگاه مخالف ظواهر برخى از آیات قرآنى قلمداد شود قدرت معارضه با آنها را ندارد.
2) به فرض مسأله تکامل ترانسفور میستى را بپذیریم و براى انسان اجداد حیوانى قائل شویم هیچ گونه مخالفتى با اینکه انسانهاى موجود همه داراى پدر و مادر واحدى بنام آدم و حوا باشند ندارد.
بلى این سوءال پدید مىآید که خود آدم و حوا از تکامل حیوانات دیگر خلق شدهاند (نظریه ترانسفورمیسم) یا هیچ گونه اجداد حیوانى ندارند (نظریه فیکسیسم)؟
ظواهر آیات قرآن نظریه دوم است ولى در عین حال این آیات نفى کلى نظریه ترانسفورمیسم را در مورد انسانهاى قبل از انسان موجود (مانند انسانهاى نئاندرتال) نمىکند.
گذشته از این نظریه داروین از سوى بعضى دانشمندان ردّ شده است.
وهر چند ممکن است بین انسانهاى امروزى و از نسل آدم با انسان نماهاى گذشته از نظر فیزیولوژى (جسمانى) شباهتهاى وجود داشته باشد، اما به هیچ وجه نمىتواند بین عناصر اساسى انسانیت مانند روح انسانى، خلاقیت، وجود ارزشهاى اخلاقى، خوب و بد و...
شباهتها را اثبات کرد تا بین انسانهاى امروزى موجودات حیوانى ارتباط برقرار کرد.
و برفرض عدم ابطال نمىتوان نظریهاى مقابل و مخالف با قرآن باشد، زیرا براساس نظریه تکامل، راه پیدایش انسان از دگرگونىهاى طبیعى میمون مىگذرد اما ثابت نمىکند که این، تنها راه تحققق انسان است و بشر منحصراً از این طریق پا به عرصه هستى گذاشته است، زیرا تجربه دلالت مىکند بر این که از این راه فلان حادثه رخ مىدهد و هرگز دلالت ندارد بر این که رخداد فلان حادثه از غیر این راه محال است.(1)
-